Mochnaczka

Położenie

Mochnaczka to rozległa wieś, która dzieli się na Mochnaczkę Niżną (bliżej Tylicza) i Wyżną. Miejscowość położona jest w dolinie potoku Mochnaczka, dopływu Muszynki, przy drodze Tylicz-Krzyżówka na wysokości 550 – 650 m n. p .m. Na zachód od wsi ciągnie się pasmo górskie z wyróżniającymi się kulminacjami Hawrylakówka (745 m), z schodzącym nad wieś ramieniem Wierszka (754 m) oraz wzniesienia Kotylnicy (788 m) i Huzarów (865 m). Od wschodniej strony nad Mochnaczką piętrzą się: Rozdziele (789 m), Piorun (743 m), Mizarne (770 m) i Szwarne (785 m). Z Mochanczki Wyżnej na pólnoc prowadzi droga do Krynicy, na wschód (z płyt betonowych) do Izb.

Historia

Mochnaczka Niżna została założona w 1589 roku, a Wyżna w 1629 roku. Obydwie osady lokowane były na surowym korzeniu. Podobnie jak inne okoliczne miejscowości , były pod władaniem biskupów krakowskich. Przez wieś do XIX wieku prowadził gościniec z Grybowa przez Tylicz i Przełęcz Tylicką na Węgry. W Mochnaczce już w XVII wieku znajdowały się dwie cerkwie, a także młyn, folusz, tartak, dwie karczmy zajezdne. Miejscowi Łemkowie zajmowali się przewozem towarów na Węgry i zbójnictwem. Po likwidacji Kresu Muszyńskiego w 1812 roku, wieś z rąk kamery austriackiej przeszła w ręce prywatne. Na przełomie XIX i XX wieku w Mochnaczce istniał ruch staroruski. Właśnie w tym czasie założono tu szkołę i czytelnię Kaczkowskiego. W 1918 roku wieś zgłosiła udział do organizującej się w Florynce Ruskiej Ludowej Republiki Łemków. Jednak nie było tu żadnych incydentów zbrojnych.

W latach międzywojennych Mochnaczkę zamieszkiwali wspólnie Polacy, Łemkowie i Żydzi. W 1945 r. miejscowa ludność łemkowska uległa komunistycznej propagandzie i wyjechała jako repatrianci do ZSRR, pozostałych wysiedlono w czasie akcji „Wisła”.

Zabytki

W Mochnaczce znajduje się cerkiew pw. św. Michała Archanioła oraz ciekawe kaplice:

Cerkiew św. Michała Archanioła

Cerkiew powstała w XVIII w. w typie północno-zachodnio-łemkowskim. Orientowana, drewniana, konstrukcji zrębowej, pierwotnie trójdzielna. Obecnie składa się z wydłużonego nowego prezbiterium , nieco szerszego dawnego prezbiterium, jeszcze szerszej nawy i wydłużonego, prostokątnego babińca. Wschodnia część nowego prezbiterium pełni funkcję zakrystii. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej o pochyłych ścianach zwieńczona jest nadwieszoną pseudoizbicą i gzymsem z namalowanymi zegarami. Dachy kryte blachą - nad prezbiterium kalenicowe, dwuspadowe, z załamaniem, przechodzący we wschodniej części w namiotowy, nad nawą dach namiotowy, wysunięty okapem nad dawne prezbiterium. Nad wszystkimi częściami jednolite hełmy cebulaste z pozornymi latarniami i żelaznymi krzyżami. Ściany szalowane deskowaniem pionowym – tylko ściany wieży poziomym. Na ścianach wewnątrz polichromia ornamentalna i figuralna namalowana przez Czesława Lenczowskiego i Stanisława Kruczka w latach 1960-1964. Między prezbiterium, a nawą kompletny ikonostas z XIX wieku zawierający także starsze ikony. Od drogi asfaltowej wiedzie do cerkwi dróżka, na której początku znajduje się drewniana ozdobna brama z rzeźbą Chrystusa Frasobliwego w zwieńczeniu. Od 1947 r. cerkiew użytkowana jako kościół rzymskokatolicki p.w. Matki Bożej Częstochowskiej. Msze święte w niedziele i święta 8.00, 10.30 i 16.00.

Kaplica pw. Narodzenia Bogurodzicy

Kaplica pochodzi z 1787 r., to dawna drewniana cerkiew ufundowana przez tutejszego grekokatolickiego proboszcza ks. Czyrniańskiego. To budowla zrębowa, zamknięta wielobocznie, z wieżą słupowo – ramową od zachodniej strony. Wewnątrz znajduje się barokowy ołtarzyk z końca XVIII wieku oraz barokowo – klasycystyczny ikonostas z przełomu XVIII i XIX wieku, ściany zdobi polichromia. Dzisiaj kaplicą opiekują się siostry michaelitki mieszkające w pobliskich budynkach dawnej plebanii grekokatolickiej.

Kapliczka w Mochnaczce Wyżnej z około 1700 roku, murowana. Obok znajduje się pomnik przyrody - dwupienny jesion.

W Mochnaczce na uwagę również zasługują pozostałości budownictwa łemkowskiego, kamienne krzyże przydrożne oraz starodrzewy w różnych punktach wsi: dęby, jesiony, modrzewie, lipy.

Zobacz bazę noclegową miejscowości Mochnaczka