Muszyna

To malownicze miasteczko wczasowo-uzdrowiskowe położone w dolinie rzeki Poprad i dwóch jej dopływów – potoków Szczawnik i Muszynka, na wysokości około 450 m n.p.m. Leży przy granicy ze Słowacją (ok. 5 km), w odległości około 11 km od Krynicy-Zdrój. Stałych mieszkańców liczy ok. 5000, jednak w sezonie liczba ta kilkakrotnie wzrasta. 

Historia                                                 

Geneza nazwy „Muszyna” nie jest jednoznaczna. Przypuszczalnie pochodzi od potoków, nad którymi było położone miasto. Wilgoć sprawia, że brzegi potoków i rzeczne kamienie porastają mchami. Łacińskie słowo musci - "mchy", a także jego odpowiednik w języku wołoskim (muschi), dały nazwę Muszynie. Istnieje również inna hipoteza – przed wiekami pobierano tu opłaty za korzystanie ze szlaku handlowego, które były uiszczane w towarze przeliczanym potem na zboże, które z kolei mierzono w tzw. „mussach”. Jeszcze inni uważają, iż miasto nazwę swą bierze od biskupa krakowskiego Muscaty, który w początkach XIV wieku rozbudował osadę.                             

Powstanie i rozwój Muszyny związane są z pobliskim pograniczem oraz z przebiegającym wzdłuż doliny Popradu starym węgierskim szlakiem handlowym. Pierwszą wzmiankę o tej osadzie spotykamy w akcie nadania z 1209 roku, w którym król węgierski zezwala na pobieranie cła nad rzeką Poprad Proboszczowi Adolfowi ze spiskiej kapituły św. Marcina. W tym czasie osada należała do rodu Niegowickich herbu Półkozic.           

W 1288 roku miejscowość została zapisana biskupom krakowskim. Muszyna prawa miejskie otrzymała w 1356 r. dzięki Kazimierzowi Wielkiemu. Z tego okresu pochodzi obecny układ rynku i głównych ulic. 30 lipca 1391 r. król Władysław Jagiełło, chcąc sobie zjednać duchowieństwo podarował powtórnie dwa miasta i 35 wsi biskupstwu krakowskiemu. Od tej chwili ziemie te były traktowane jako samodzielny kraj z własną administracją, wojskiem (piechotą zwaną harnikami) i sądownictwem, dzięki czemu nazywany był "Państwem Muszyńskim". W imieniu biskupów rządy sprawowali starostowie, z których najbardziej znany był Stanisław Kępiński (przyjaciel Jana Kochanowskiego, który imię jego utrwalił we fraszce "Do starosty muszyńskiego"). Kupcy wędrujący szlakiem popradzkim mieli obowiązek wystawiania w tym mieście swoich towarów. Starosta posiadający władzę sądowniczą bezpardonowo rozprawiał się z licznymi zbójnikami i czarownicami. Siły zbrojne Muszyny dochodziły do 5000 wojów, którzy wykazali się dwukrotnie w czasie potopu szwedzkiego (pod Krakowem i pod Sączem).

Nad miastem górował od najdawniejszych lat zamek, stanowiąc strażnicę granicy polsko-węgierskiej, ulokowany na urwisku górskiego grzbietu (między dolinami Muszynki i Szczawicznego Potoku) początkowo drewniano-ziemny, z czasem murowany. W swej historii wiele razy był plądrowany, niszczony i palony, do dziś zachowały się południowe fragmenty murów i wieży.

W XV wieku na ziemiach tych uwidocznił się nagły napływ Wołochów i Rusinów z Zakarpacia i Rumunii. Ludność ta, z czasem nazwana Łemkami, osiedlana była na prawie wołoskim. Tak zasiedlone zostały Krynica, Izby, Żegiestów, a także Berest, Czyrna, Polany, Florynka, Milik, Jastrzębik, Kamianna, Leluchów, Banica, Piorunka i Złockie. Łemkowie byli wyznania greckokatolickiego, czego widocznym śladem są zachowane cerkwie.    Zajmowali się pasterstwem i rolnictwem. W tamtych czasach Muszyna stawała się polską enklawą wśród licznych ruskich – łemkowskich wiosek.

Niestety lata świetności Muszyny zakończyły się kiedy zaczęli tu działać podczas powstania Konfederaci Barscy, zakładając tu jeden z większych obozów. Po utracie przez Polskę niepodległości dobra biskupie zostały skonfiskowane, a sama Muszyna zdegradowana do roli podrzędnego miasteczka austro-węgierskiej monarchii.

Niewielkie ożywienie nastąpiło tu z chwilą oddania do użytku linii kolejowej Tarnów – Leluchów w 1876 r. Wtedy też rozpoczął się prężny rozwój pobliskich uzdrowisk – Krynicy i Żegiestowa. Muszyna przez długie lata pozostawała w ich cieniu. Okres I wojny światowej nie pozostawił tu prawie żadnych widocznych znaków (w przeciwieństwie do pobliskich Gorlic i Limanowej). W latach międzywojennych Muszyna przeżyła ponowny rozkwit (dzięki postaciom burmistrza Antoniego Jurczaka i doktora Seweryna Mściwujskiego) wchodząc w poczet najwspanialszych polskich uzdrowisk.                            

Z chwilą wybuchu II wojny został przerwany efektywny rozwój miasta. Dzięki swemu strategicznemu położeniu stało się ono niezwykle aktywnym punktem przerzutowym przez Słowację na Węgry. Powstał też czynny ośrodek tajnego nauczania. Wśród licznych działaczy wyłania się Antoni Kita – organizator ucieczki polskich lotników z muszyńskiego więzienia, który to zapłacił za to najwyższą cenę. Poza kilkoma budynkami Muszyna nie została zniszczona przez okupanta.                                    

Miasto dopiero w roku 1958 odzyskało status uzdrowiska. Od 1973 roku jest siedzibą gminy. Nadal stanowi miejsce ciche i spokojne. Muszyna jako lokalny ośrodek władzy i gospodarki (stolica „Państwa Muszyńskiego”) miała od dawna stałe kontakty  z Krakowem. Kilkaset lat później „Muszyną” też nazwała się po 1956 r. grupa krakowskich poetów z Jerzym Harasymowiczem, dzięki któremu Polacy poczuli nostalgię wyludnionej Łemkowszczyzny. Poeta ten nazwał miejsce to „Krainą łagodności”, a także zachwycającym „Miasteczkiem w Karpatach”.  

 

 

Zabytki

Przy ulicy Kity znajduje się budynek niegdyś należący do Starosty muszyńskiego – S. Kępińskiego (większość zabudowań dworskich nie zachowało się). Po drugiej stronie ulicy mieści się Muzeum Regionalne z eksponatami etnograficznymi, historycznymi i pracami miejscowych artystów. Usytuowanie w tej miejscowości  sądu świadczy o bogatej tradycji wymiaru sprawiedliwości w Muszynie.                                

W rynku stoją dwie kapliczki z przełomu XVIII i XIX wieku: św. Jana Nepomucena i św. Floriana. Na skraju miasteczka ulokowano kościół św. Jakuba Oblubieńca (prawdopodobnie spełniał on kiedyś funkcje obronne – posiada strzelnice). Budowla pochodzi z roku 1676. i wewnątrz posiada wystrój XVII-wieczny, z wyjątkowymi rzeźbami Matki Boskiej z dzieciątkiem i św. Jadwigi.
Głównym bogactwem Muszyny są zasoby leczniczych wód mineralnych. Zawierają one niezbędne dla człowieka biopierwiastki takie jak magnez, wapń, sód, potas, żelazo, selen, czy lit. Muszyna spełnia warunki do prowadzenia leczenia uzdrowiskowego chorób układu oddechowego i przewodu pokarmowego.       

Atrakcje turystyczne                  

Uzdrowisko oferuje turystom możliwość pobytu w sanatoriach, zakładach przyrodoleczniczych, pensjonatach i domach wypoczynkowych. Niewątpliwą atrakcją jest możliwość bezpłatnego korzystania z ogólnodostępnych pijalni wód mineralnych, jak również z sezonowych punktów czerpalnych wód mineralnych.                    
Nieomal w centrum miasta znajduje się rezerwat lipowy "Obrożyska" o powierzchni 100,38 ha, utworzony w 1957 roku. W 2008 roku Muszyna została połączona systemem 10 wyciągów narciarskich z ośrodkiem w Wierchomli Małej.                        

W południowej części miasta, nad Popradem usytuowany jest dworzec PKP (pociągi te same co z Krynicy oraz nocny pociąg Kraków-Budapeszt). W rynku przystanki PKS (linie Szczawnik-Muszyna-Krynica-Słotwiny). Przez miasto przechodzą szlaki turystyczne: zielony (im. Wincentego Pola) z Muszyny, przez Jaworzynę Krynicką, w kierunku Wysowej oraz żółty – z Wojkowej, przez Muszynę, Szczawnik, do Żegiestowa.

 

ZAPOPRADZIE - CENTRUM REKREACJI I SPORTU

www.zapopradzie.pl 

 

 

 

Zobacz bazę noclegową miejscowości Muszyna