Żegiestów

Żegiestów to niezwykle malowniczo położone uzdrowisko, przy drodze z Muszyny do Piwnicznej i Starego Sącza,  wciśnięte w las na stromym zboczu najpiękniejszego przełomu Popradu.

 

Historia

Osada Żegiestów została założona przez biskupa Franciszka Krasińskiego, 26 lipca 1575 roku na surowym korzeniu (teren pod osadę należało wykarczować).  Już w XVII wieku w Żegiestowie wybudowano cerkiew, co związane było z napływem coraz większej ilości ludności wołoskiej i ruskiej (późniejsi Łemkowie, przeważnie wyznania greckokatolickiego). Rozwój Żegiestowa w niczym nie odbiegał od losów innych osad łemkowskich - ludzie zajmowali się tu pasterstwem i częściowo rolnictwem (gleby w okolicach Żegiestowa niestety nie należą do najlepszych).

Początek działalności uzdrowiskowej rozpoczął się w roku 1846, gdy władze austriackie zarządziły likwidację uzdrowiska w Krynicy. Wówczas Ignacy Medwecki - węgierski szlachcic i zarządca kąpielisk muszyńskich odkrył  źródła wody mineralnej w pięknej dolinie potoku Szczawnik. Wykupił grunty, na których biły źródła i zarządził budowę pierwszych obiektów uzdrowiskowych (łazienek i pensjonatów). Główny zdrój nazwał „Anną” na cześć żony. Po śmierci Ignacego w 1868 roku zarząd objął syn – Karol. To właśnie w okresie jego 20-letnich rządów przypada czas rozkwitu miejscowości. Uruchomienie linii kolejowej Tarnów – Muszyna z przystankiem w Żegiestowie Zdroju umożliwiało kuracjuszom komfortowy transport. Powstał wówczas Dom Zdrojowy (w miejscu obecnej pijalni wody Anna), piękne wille, pensjonaty oraz Nowe Łazienki. Z czasem zaczęto zażywać (prócz kąpieli mineralnych) rzekomo leczniczych kąpieli w Popradzie – nad brzegami wtedy jeszcze kryształowo czystej górskiej rzeki znajdowały się bowiem piękne plaże. Zakład stawał się coraz bardziej popularny, czego dowodziły umieszczane w prasie ogłoszenia mówiące o nakazie wcześniejszej rezerwacji miejsc, których ilość była ograniczona.       
Po I wojnie światowej powstała spółka Żegiestów Zdrój, która wpisała to miejsce na listę najlepszych uzdrowisk w Polsce. Na początku XX wieku powstały wille: Zamek, Polonia, Elżka, Malutka, Orlątko, Sanato (dzisiejsze Cztery Pory Roku), Biały Orzeł (dziś mieści pocztę) i wiele innych, a także ogromny gmach Wiktora – wówczas jeden z najbardziej luksusowych budynków Galicji. Wielkim przedsięwzięciem w okresie międzywojennym była budowa Nowego Domu Zdrojowego, który stał się kulturalnym centrum Żegiestowa. Niestety jednak złe usytuowanie budynku zamknęło możliwości dalszej rozbudowy uzdrowiska w dolinie Potoku Szczawnik, co spowodowało rozpoczęcie urbanizacji Łopaty Polskiej (jednego z malowniczych zakoli Popradu). W roku 1938 przyłączono do Polski również teren Łopaty Słowackiej, ale tylko na rok. Rozkwit uzdrowiska niestety zniweczył wybuch wojny. Urządzenia leczniczo-zabiegowe rozgrabiono, a wiele ważnych budynków zburzono lub zdewastowano. Wysadzenie pobliskiego tunelu kolejowego przez Niemców na rok praktycznie odcięło Żegiestów od świata.                        
Po II wojnie światowej Zakład Zdrojowy upaństwowiono. Kuracjuszy kierowano do Żegiestowa głównie z ramienia Funduszu Wczasów Pracowniczych – coraz mniej osób przyjeżdżało tu na własną rękę. Od 1989 r. opóźniano przekształcenia własnościowe, co spowodowało zamknięcie Domu Zdrojowego i pijalni wód mineralnych. W 1996 roku (przed wejściem w skład Spółki Krynica-Żegiestów) znajdowało się tu 1300 miejsc noclegowych.
 

 

Zabytki                                                                                                            

Kościół parafialny pw. św. Anny (dawna cerkiew greckokatolicka p.w. św. Michała Archanioła) znajduje się w Żegiestowie Wsi. Cerkiew wzniesiono w latach 1917-25. Po wysiedleniu greckokatolickich Łemków (1946/47r.), świątynię przekształcono na kościół rzymskokatolicki. W 1951 roku  biskup Jan Stepa erygował tu parafię, w skład której wchodził tenże kościół,  kaplica w Zdroju oraz kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zubrzyku. Historia żegiestowskich świątyń sięga jednak kilkaset lat wcześniej.

Już w roku 1600 powstała tu pierwsza unicka cerkiew i równocześnie parafia (tzw. popostwo). Niewielki drewniany budyneczek spłonął niestety 23 lata po konsekracji. Następna budowla była już murowana (poświęcona w 1770 rok), ale mimo to i ona nie dotrwała dnia dzisiejszego. Ruiny można zobaczyć przy drodze na Palenicę. Na pobliskim cmentarzu zachował się nagrobek żony księdza greckokatolickiego - Anny Prysłopskiej (ukr. Aaннa Пpиcлoпcкa). Drugi cmentarz łemkowski z XIX w. znajduje się powyżej ruin cerkwi, zaś współczesny cmentarz parafialny mieści się naprzeciwko kościoła św. Anny.   Kościół parafialny w latach 1980-85 poddany został gruntownej renowacji. To budynek z kamienia i cegły, pokryty blachą. Zwieńczony jest trzema drewnianymi, kopulastymi wieżyczkami. Oprócz nawy głównej posiada dwie przybudówki oraz niewielką nawę poprzeczną. W ołtarzu głównym znajduje się rzeźba patronki kościoła – biblijnej matki Maryi - św. Anny. Oprócz tego w prezbiterium znajdują się posągi śś. Piotra i Pawła. Ołtarze boczne poświęcone są Matce Bożej Wspomożenia Wiernych i Fatimskiej (prawy) oraz Najświętszemu Sercu Pana Jezusa (lewy) – w zwieńczeniach znajdują się wizerunki świętych: Kingi, Józefa, Huberta, Edwarda, Ekspedyta oraz św. Jana Chrzciciela. Przy ołtarzach można podziwiać również figury św. Tereski od Dzieciątka Jezus i św. Franciszka. Małe obrazki w dolnej części ołtarza - Ukrzyżowanie oraz Zmartwychwstanie stanowią jedyne pamiątki z czasów, gdy kościół ten był cerkwią. W pobliżu świątyni, przy schodach prowadzących na dziedziniec kościoła, można podziwiać figury Matki Bożej i św. Józefa.  Na zewnętrznej ścianie prezbiterium wisi piękny krucyfiks.

Kościół p.w. św. Kingi w Żegiestowie Zdroju posiada

zawiłą historię. W roku 1875, na miejscu pierwotnej szopy-kaplicy, powstał drewniany budyneczek nieco większy i lepiej wyposażony. Nie była to jednak świątynia z prawdziwego zdarzenia. Gdy 10 lat później, został zatwierdzony Komitet budowy kościoła, Karol Medwecki – niedoszły fundator kościoła, zanim zdążył rozpocząć prace budowlane, zmarł. Jego spadkobiercy wystawili niewielką, drewnianą kapliczkę, noszącą wezwanie św. Antoniego.

Pełniła ona funkcje kościoła aż do 1907 r. W 1906 roku Zakład Zdrojowy zmienił właścicieli, którzy chętnie podarowali Komitetowi pięknie położoną parcelę. Nowy kościół został poświęcony w 1908 r. Jego patronką została św. Kinga (wówczas jeszcze błogosławiona), opiekunka całej Ziemi Sądeckiej.     Kościół zbudowany w stylu neogotyckim posiada jedną nawę, do której „przylepiona jest” niewielka zakrystia. Ściany są z kamienia i cegły, zaś pokrycie stanowi dachówka. Na przełomie XX i XXI wieku, gdy  Żegiestów odwiedzało więcej kuracjuszy niż obecnie -  mieszczący ok. 200 osób kościółek powiększono i wzbogacono o odkryty przedsionek. Ołtarz główny autorstwa Jana Wałaszka z Krakowa mieści piękny drewniany krucyfiks oraz stojące pod krzyżem figury Matki Bożej i św. Jana. W okno za ołtarzem wprawiony jest witraż św. Kingi, a w ścianie południowej - św. Stanisława Kostki. Z powodu długoletniego zawilgocenia ścian polichromia kościoła powstała dopiero w roku 1932. Malowidła stylizowane na średniowieczne, przedstawiają sceny z życia św. Kingi i związane z nią legendy. Będąc w kościele warto obejrzeć umieszczony nad drzwiami do zakrystii międzywojenny obraz Jezusa Miłosiernego oraz piękną kopię wizerunku patronki kościoła (poświęconego w Starym Sączu przez Ojca Świętego Jana Pawła II). Przed kościołem znajdują się też figury Najświętszego Serca Pana Jezusa i Matki Bożej Niepokalanie Poczętej.

Kapliczka Matki Bożej nad Deptakiem - ufundowana przez miłośniczkę Żegiestowa w 1933 roku, zaprojektowana przez Z. Rasińskiego. Co roku, 15 sierpnia odbywała się uroczysta procesja z pochodniami. Ostatnia taka procesja miała miejsce 15 sierpnia 1939 roku. Po wojnie zwyczaj ten zanikł. W latach 90 –tych  XX w. kapliczka została odnowiona.

Kapliczka Matki Bożej Uzdrowienia Chorych – usytuowana na zboczu góry przy drodze do Muszyny, ustawiona jest na ogromnym głazie. Wykonana z inicjatywy Józefa Damsego w roku 1938. Związana jest z nią legenda o cudownym uzdrowieniu. Niegdyś drogę do Żegiestowa pokonywała kobieta wraz ze swym chorym dzieckiem. Zmęczona długą drogą usnęła na górskim szlaku (nie istniała wówczas droga do Muszyny). Gdy się obudziła – ujrzała cudownie ozdrowiałe dziecko. Tamto wydarzenie rozsławiło owe miejsce jako cudowne, a czciciele Matki Bożej Uzdrowicielki wznieśli kapliczkę.

Kapliczka św. Huberta („Pod Górką”) – usytuowana w lesie ponad Żegiestowem Wsią, przy niebieskim szlaku na Pustą Wielką. Przed wojną istniała tam łemkowska osada złożona z 16 rodzin. Dziś zachowały się tylko resztki fundamentów i drzewa owocowe. Do roku 1985 kapliczka niszczała – zajęli się nią myśliwi z krynickiego koła łowieckiego „Sokół”. Jest to miejsce corocznych obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja - gromadzą się tu mieszkańcy Żegiestowa, myśliwi i kuracjusze na uroczystą Mszę św.

Kapliczka przedstawiająca postać Jezusa Frasobliwego – nie jest znana historia jego powstania – być może został wyrzeźbiony z potrzeby ducha przez anonimowych mieszkańców Żegiestowa. Wykonana z rozwidlającego się konara sosnowego kapliczka znajduje tuż obok ścieżki prowadzącej do kościoła św. Kingi.

Kapliczka Matki Bożej Saletyńskiej - wystawiona w latach 80-tych XX w. Wówczas znajdowała się w niej figurka Jezusa Frasobliwego. Po kradzieży figurki jej miejsce zajęła rzeźba płaczącej Matki Boskiej z La Salette. Kapliczka mieści się przy drodze prowadzącej do kościoła obok willi Orlątko.

 

Atrakcje turystyczne

Ścieżka przyrodnicza na Łopacie Polskiej  - To wspaniała atrakcja dla osób zainteresowanych ptactwem. Na ośmiu tablicach opisano ponad 21 gatunków ptaków występujących w okolicach ścieżki. Wiosną, wytężając słuch, można wyodrębnić ich odgłosy opierając się na tablicowych opisach. Ścieżka przebiega samym brzegiem rzeki, której przełom tworzący Łopaty Polską i Słowacką jest wyjątkowo urokliwy. W połowie ścieżki, po słowackiej stronie znajduje się wlot wody do małej hydroelektrowni. Woda wpada do sztolni, i wylatuje po przeciwnej stronie góry, gdzie zainstalowane są generatory i przepływa z powrotem do Popradu. Ścieżka ma ok. 2 km długości i jej przebycie zajmuje ok 1,5 godziny.
Gatunki ptaków możliwe do obserwacji: kruk, wrona, sroka, sójka, sikora (4 odmiany), kowalik, pliszka, pełzacz, zimorodek, brodziec, pluszcz, kaczki, zięba, jer, rudzik, dzięcioł (kilka odmian), dzięciołek, szpak, kos, kwiczoł, drozd-śpiewak i inne. Więcej >>>

Poprad – górska rzeka –  swoje źródła ma w słowackiej części Wysokich Tatr na wysokości 2000 m n.p.m. W sumie ciągnie się przez 168 km, z czego w Polsce nieco ponad 60. Na odcinku 31 km stanowi granicę polsko-słowacką. W okolicach Starego Sącza wpada do Dunajca zasilając go przeciętnie 23 m³ wody na sekundę. Szczególnie piękny jest przełom dwóch Łopat w południowej części Żegiestowa. W okresie letnim organizowane są tu spływy łodziami flisackimi. Pomiędzy znanymi ośrodkami turystycznymi - Piwniczną i Rytrem oraz Leluchowem i Muszyną turystów przewożą bezpieczne łodzie o bardzo małym zanurzeniu, co pozwala na spływanie przy niskich stanach rzeki. Niezatapialną łódź prowadzi przez bystrza rzeki dwóch flisaków, sterując nią za pomocą drewnianych żerdzi.  W ciągu ostatnich kilkunastu lat woda w Popradzie zdecydowanie się oczyściła. Wartki nurt sprawia, że woda szybko się natlenia i naturalnie oczyszcza - zarówno Słowacy jak i Polacy, po otrzymaniu środków z UE znacząco zmniejszyli jej  zanieczyszczenie przez ścieki. Kilka lat temu pojawiły się tu raki, a od 2007 roku można obserwować bobry. Poprad jest jednym z najwydajniejszych i najpiękniejszych łowisk głowacicy. W rzece występują też pstrągi i duże ilości brzany, brzanki, klenia oraz świnki.

Kamienna plaża – w okolicach sanatorium Wiktor, wzdłuż brzegu Popradu ciągnie się kamienna plaża. Jest częścią muru oporowego kolei. Dawniej zażywane w nurcie rzeki kapiele uważane były za lecznicze. To jedno z najczęściej uwidacznianych miejsc na pocztówkach Żegiestowa z lat międzywojennych. Na przestrzeni czasu plaża została znacznie zniszczona przez naturalne działanie rzeki. Staraniem Towarzystwa Przyjaciół Żegiestowa rozpoczęto w 2008 roku restaurację tego terenu przy finansowaniu ze strony Funduszu Kropli Beskidu. W ramach działania usunięto cały naniesiony piasek oraz wykonano drewniane schody i ścieżkę od strony Zdroju. To wspaniałe miejsce do zażywania kąpieli wodnych i słonecznych, a także spacerów.

Kamień Wandy  - w bukowym lesie nad szosą, na wysokości wylotu tunelu kolejowego znajduje się charakterystyczna, wystająca z ziemi skała w kształcie kilkumetrowej kolumny. U jej stóp jest Kamień Wandy. Nazwa kamiennego bloku wzięła się od napisu na nim umieszczonego „Wando kocham”. Historia Kamienia sięga czasów przedwojennych - wtedy na kurację do Żegiestowa przybyła znana z talentu i  niezwykłej urody aktorka Wanda Siemaszko. Trudno się zatem dziwić, że miała wielkie grono wielbicieli. Jeden z nich, młody rzeźbiarz jeździł za nią po całym kraju. Przybył więc też do Żegiestowa pragnąc zwrócić uwagę aktorki na swoją osobę. Pani Wanda nie była zainteresowana względami nieznanego nikomu artysty. Wielce zawiedziony rzeźbiarz, spacerując ścieżkami widokowymi po żegiestowskich lasach, znalazł wspomnianą skalę i znajdujący się u jej stóp duży kamień. Chcąc wyrazić swoje uczucia wyrzeźbił napis „Wando kocham”. Legenda głosi, że po wykonaniu napisu rzeźbiarz popełnił samobójstwo z powodu nieodwzajemnionej miłości. Niestety nie znamy nazwiska owego rzeźbiarza ale zapewne nie spodziewał się, że po długich latach jego dzieło wejdzie do historii Żegiestowa.

 

Szlaki turystyczne

Żegiestów Skrzyżowanie - Pusta Wielka  - długość trasy 6,5 km., różnica wzniesień 631 m. Czas przejścia 3 h tam i 2h30m powrót. Rozpoczyna się przy przystanku PKS w Żegiestowie Wsi. Biegnie w kierunku północnym wraz ze szlakiem czarnym -  do centrum wsi. Następnie wiedzie obok zabytkowej cerkwi. Za kapliczką skręca w lewo pozostawiając z prawej drogę do przysiółka Palenica. Szlak żółty dość łagodnie prowadzi do końca osiedla Rusinówka. Po skręcie w prawo – już stromiej przechodzi przez las, łącząc się później ze szlakiem niebieskim (z Żegiestowa Zdroju na Pustą Wielką). Wychodząc z lasu nie dochodzi na  szczyt Pustej Wielkiej – można tam jedynie trafić ścieżką nieoznakowaną. 

 

Żegiestów - Pusta Wielka (1061 m n.p.m). Długość trasy 7,2 km., różnica wzniesień 611 m. Czas przejścia 2h30m tam i 2h powrót. Rozpoczyna się na stacji kolejowej w Żegiestowie prowadząc drogą asfaltową w kierunku Muszyny. Później skręca w prawo w głąb Żegiestowa wiodąc przez deptak zdrojowy. Mijając zabudowania wspina się na zbocza Stawiska (759 m n.p.m.). Dociera na szczyt Trzy Kopce i dochodzi do hali nad przysiółkiem Palenica. Tu ostre podejście wiedzie przez las. Docierając za zbocza Pustej Wielkiej szlak niebieski łączy się z żółtym.

 

Żegiestów - Pusta Wielka (1061 m n.p.m.) - długość trasy 7,5 km., różnica wzniesień 631 m. Czas przejścia 3h10m tam i 2h40m powrót. Początek na przystanku PKS w Żegiestowie Wsi. Wiedzie w kierunku północnym razem ze szlakiem żółtym. W centrum wsi mija cerkiew, po czym skręca w lewo.  Leśna serpentyna prowadzi na Polanę Bukowiny. Tam szlak łagodnie opada mijając z lewej wierch Zubrzyk (860 m. n.p.m.). Skręcając w prawo mija  kolejny szczyt - Barnów Las (857 m. n.p.m.). Stromą ścieżką dochodzi do granicy Rezerwatu Wierchomla. Dochodząc do Pustej Wielkiej (1060 m. n.p.m.) w pogodny dzień umożliwia podziwianie cudownej panoramy Beskidu Sądeckiego i Tatr.

 

Nartostrada - Pusta Wielka - Żegiestów Wieś (szkoła).

 

 

Zobacz bazę noclegową miejscowości Żegiestów