 |
Aby uatrakcyjnić pobyt na stokach Jaworzyny, pracownicy Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Krynicy zaprojektowali i wykonali ścieżkę przyrodniczą, na której co kilkaset metrów umieszczono tablice charakteryzujące dany fragment drzewostanu. Wzdłuż trasy rozwieszono także strzałki kierunkowe. Długość trasy to ok. 4,5 km, a czas potrzebny do jej przejścia to 2 godziny.
 |
Przystanek nr 1 – SZCZYT JAWORZYNY KRYNICKIEJ
 |
Przystanek nr 2 – PRZYGRZBIETOWA FORMA BUKA
 |
Buk rośnie tutaj na wysokości ok. 1100 m. n.p.m. Na takiej wysokości w Karpatach jest górna granica lasu bukowego. Z powodu trudnych warunków siedliskowych (gleba o małej miąższości, silne wiatry, niskie temperatury zimowe oraz wczesne i późne przymrozki), w partii przygrzbietowej buki przyjmują formę krzywulcową. Są karłowate, sękate i powyginane, z koroną szeroko rozgałęzioną nad podstawą pnia. Odznaczają się jednak dużą żywotnością i plastycznością. Drzewostan taki ma bardzo ważne znaczenie ekologiczne: glebochronne i wodochronne (stabilizują zbocza, zabezpieczając je przed powstawaniem osuwisk oraz hamują proces wymywania gleb na stokach). Nie bez znaczenie są też walory estetyczne karłowatej buczyny, szczególnie w okresie jesieni, kiedy liście przybierają wszelkie możliwe barwy.
Przystanek nr 3 – DRZEWOSTAN ŚWIERKOWY
 |
W partii przyszczytowej Jaworzyny znajdowały się hale, na których łemkowie wypasali stada owiec. Po wysiedleniu tej ludności użytki zielone zalesiono modrzewiem i świerkiem. Niestety ten ostatni gatunek jest obcego pochodzenia, został wprowadzony na nieodpowiednie siedlisko i stwarza obecnie poważne problemy hodowlane. Las świerkowy wyraźne wykazuje cechy osłabienia (korony drzew są przerzedzone, igły ulegają przebarwieniu). Osłabiony drzewostan jest atakowany przez owady zwłaszcza kornika drukarza i patogeny grzybowe – opieńkę miodową i hubę korzeniową. Z tego względu taki drzewostan nie rokuje nadziei na przyszłość i wymaga pilnej ingerencji człowieka. W miejscach przerzedzonych wysadza się sadzonki bukowe - jest to bowiem gatunek o mocnym systemie korzeniowym, odporny na szkody powodowane przez wiatr. Ponadto z rodzimych gatunków liściastych najlepiej znosi ocienienie.
Przystanek nr 4 – POMNIK PRZYRODY – SOSNA LIMBA
 |
Gatunek ten jest bardzo dobrze przystosowany do wysokogórskich warunków. Nawet gdy temperatura powietrza spada do -600 C plazma komórek igłowych nie zamarza. (świerki cierpią już przy temp. -350 C). Naturalnie limby rosną w naszym kraju tylko w Tatrach i są pod ścisłą ochroną. Górale podhalańscy z desek limbowych robili skrzynie (wykorzystywane jak szafy - w nich przechowywano odświętne ubrania) ponieważ drewno limbowe jest najwonniejsze z rodzimych gatunków drzew, a przy tym odstrasza mole. Żywicę o bardzo przenikliwej woni dodawano do kadzideł. Szybkie zabliźnianie ran przez to drzewo wykorzystywano w praktykach znachorskich (jego popiół, korę). Drzewo rosnące przed schroniskiem posadził adiutant marszałka Piłsudzkiego, choć niektórzy sądzą, że uczynił to sam marszałek.
Przystanek nr 5 – BIOCENOTYCZNE FUNKCJE DRZEW OBUMARŁYCH.
 |
W naszej szerokości geograficznej rozkład drewna trwa od kilku do kilkudziesięciu lat, a wysoko w górach nawet kilkaset. Pojedyncze drzewo od momentu obumarcia do całkowitego rozkładu zasiedla nawet kilkaset gatunków grzybów, roślin i zwierząt. W drzewach dziuplastych budują gniazda liczne ptaki (dzięcioły, sikory, muchołówki, sowy). W butwiejącej masie organicznej pni zaskrońce i inne gady składają jajeczka, a salamandra plamista spędza większość dorosłego życia - procesy butwinowe podnoszą bowiem temperaturę. Na dnie lasu można zobaczyć drewno w różnych fazach rozkładu. Po pewnym czasie następuje całkowita mineralizacja, a wtedy pierwiastki, które zostały wbudowane w drewno uwalniane są do gleby i ponownie mogą być wykorzystane przez mchy, paprocie oraz rośliny kwiatowe.
Przystanek nr 6 – WIOSENNY ASPEKT LASU BUKOWEGO
 |
Możemy go zaobserwować na wiosnę, w warstwie runa leśnego. Przed rozwojem liści na drzewach, do dna lasu dochodzi wystarczająca ilość promieni słonecznych aby mogły rozwijać się wiosenne geofity (zawilce, żywce, kokoryczki). Rośliny te mają wtedy warunki aby rozwinąć część nadziemną, zakwitnąć i zmagazynować substancje zapasowe potrzebne do rozpoczęcia wegetacji w następnym roku. Kiedy pojawią się na drzewach liście, części nadziemne roślin dna lasu więdną, a zmagazynowane pod ziemią substancje zapasowe pozwolą przejść w stan spoczynku do następnej wiosny.
Przystanek nr 7 – BUCZYNA KARPACKA
 |
Dominującą formą roślinną na Jaworzynie Krynickiej jest żyzna buczyna karpacka - zbiorowisko charakterystyczne dla regla dolnego. Drzewostan ten zmienia się w zależności od wzniesienia n.p.m. oraz ekspozycji świetlnej. W niższych położeniach przeważa jodła, a w wyższych buk. Gatunkom tym towarzyszą jeszcze świerk oraz jawor i czasami wiąz górski. Najbardziej charakterystycznymi roślinami runa buczyny karpackiej są: żywiec gruczołowaty i cebulkowy, żywokost sercowaty, kokorycz pusta, miodunka ćma. Z paproci pospolicie występuje wietlica samicza i narecznica samcza. Jednak pełna lista roślin zielnych tutaj występujących obejmuje około 150 gatunków. Rozwój większości z nich przypada na wczesną wiosnę, tak aby zdążyły zakwitnąć zanim buki rozwiną liście. Przez bogactwo flory takie lasy są doskonałym miejscem dla życia wielu zwierząt. Z gatunków chronionych występują: nadobnica alpejska, żbik, wilk, ryś, niedźwiedź, zaskroniec, żmija, jaszczurki, salamandra, kumak i inne.
Przystanek nr 8 – POMNIK PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ „DIABELSKI KAMIEŃ”
 |
Jest to piaskowiec - skała pochodzenia osadowego, która dzięki różnej wytrzymałości na proces wietrzenia (niszczenie spowodowane przez wiatr, wodę, mróz) przez wieki przybrała oryginalne kształty. Ze skałą mającą formę pięciometrowej wysokości grzyba związana jest jedna z najpiękniejszych krynickich legend.
Przystanek 9 – NATURALNA SUKCESJA LASU
 |
Na miejscu zniszczonego przez silny wiatr drzewostanu, zaczynają się obsiewać tzw. gatunki pionierskie: brzoza, sosna, osika, wierzba iwa i modrzew. Dzięki małym wymaganiom żyzności gleby oraz lekkim nasionkom drzewa te szybko opanowują lukę i doprowadzają do zacienienia gleby. Prowadzi to z kolei do powstania korzystnych warunków dla innych gatunków lasotwórczych, głównie jodły i buka. Za kilkadziesiąt następnych lat przerosną one swoich dotychczasowych „ochroniarzy” i sprawią, że na odsłoniętym w tej chwili terenie szumieć będzie piękna buczyna karpacka.
Przystanek nr 10 – STANOWISKO OSTROŻNIA DWUBARWNEGO
 |
W miejscu tym występuje rzadka roślina, której stanowisko już w latach 30-tych XX wieku opisał prof. Pawłowski. Ostrożeń najbardziej okazale wygląda w okresie kwitnienia, kiedy to jego kwiaty przyciągają niezliczone zastępy owadów, w tym bardzo ciekawe gatunki motyli z rodziny zawisakowatych (zachowują się jak kolibry – zawisając w powietrzu wyciągniętą trąbką spijają nektar).
Przystanek nr 11 – POZNAJEMY GATUNKI DRZEW
 |
Na tablicach przedstawiono cechy gatunkowe drzew porastających stoki Jaworzyny Krynickiej (pokrój korony, pień, budowę liścia, kwiatostany i nasiona). W pobliżu tablicy ustawiono małe podpisy odpowiednich okazów (jodły pospolitej, modrzewia europejskiego, sosny pospolitej, klona jawora i buka zwyczajnego).
Przystanek nr 12 – POWIERZCHNIOWY POMNIK PRZYRODY „LAS POD JAWORZYNĄ”
 |
Ochronie podlega drzewostan bukowy z dużą ilością powalonych drzew, które tworzą substrat dla rozwoju flory mszystej, grzybów. Las porasta strefę osuwiska z odsłoniętymi blokami piaskowca. W skład drzewostanu wchodzą ponad stupięćdziesięcioletnie buki i młodsze jodły. W domieszce występuje jawor, którego poza liśćmi wyróżnia łuszcząca się u starszych osobników kora. Skały porośnięte są paprociami zwyczajną i zanokcicą skalną. W runie lasu ciekawostkę stanowi łanowo rosnąca miesięcznica trwała - roślina o bladoniebieskich kwiatach i sercowatych liściach. Wytwarza nasiona okryte srebrną łuszczyną, która w gwarze ludowej zwie się „judaszowe srebrniki”. Ususzone łodygi z nasionami często używane są do komponowania suchych bukietów.
Przystanek nr 13 – SSAKI SPOTYKANE NA STOKACH JAWORZYNY
 |
Reprezentowane są tu wszystkie nasze największe gatunki puszczańskie – jelenie, sarny, dziki, a także europejskie ssaki drapieżne – niedźwiedzia, wilka, rysia i żbika. Na tablicy zamieszczono rysunki tropów każdego z tych gatunków, dzięki czemu możemy zidentyfikować napotkane na ścieżce odciski łap, czy kopyt.
Przystanek nr 14 – POWIERZCHNIA DOŚWIADCZALNA Z BUKIEM ZWYCZAJNYM
 |
Specyfiką Zakładu Doświadczalnego Akademii Rolniczej w Krakowie jest prowadzenie powierzchni badawczych i doświadczalnych o łącznej powierzchni około 630 ha. Jedną z nich jest doświadczenie Stacji Dydaktyczno – Badawczej Zakładu Nasiennictwa, Szkółkarstwa i Selekcji Drzew Leśnych Wydziału Leśnego Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie z krajowymi pochodzeniami buka zwyczajnego. Obecnie obserwuje się w lasach zamieranie monokultur świerkowych. W celu zachowania trwałości lasu istnieje pilna potrzeba jego naturalizacji, czyli powrotu do gatunków drzew, które niegdyś dany obszar porastały. W rejonie Karpat naturalnym zbiorowiskiem leśnym jest buczyna karpacka, gdzie głównym gatunkiem lasotwórczym jest buk oraz jodła. W ramach gatunku buk pospolity występuje pod wieloma rasami, które nie zawsze są dobre pod kątem hodowlanym. Stąd w 1992 r. zebrano nasiona z 47 uznanych drzewostanów nasiennych w całej Polsce i wyhodowano sadzonki, z których w różnych rejonach kraju założono 6 powierzchni badawczych. Wnikliwa analiza pozwoli na wyłonienie najlepszych ras buka, które wprowadzane na tereny leśne będą zaczątkiem przyszłych pięknych beskidzkich buczyn.
Przystanek nr 15 – PŁAZY I GADY NA JAWORZYNIE
 |
Tablica przedstawia i charakteryzuje najważniejsze tutejsze gatunki – żmiję zygzakowatą, zaskrońca, padalca, kumaka górskiego i salamandrę plamistą.
Przystanek nr 16 – POZNAJEMY GATUNKI DRZEW
|
Przy tym stanowisku możemy nauczyć się rozpoznawać brzozę brodawkowatą i topolę osikę – drzewa pionierskie, pod których osłoną osiedlają się inne gatunki drzew.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |